Mnogo je razloga zašto srce može da popusti
Srčana slabost je jedno od najčešćih srčanih oboljenja, koje može biti vrlo podmuklo. Mnogi pacijenti nisu pravilno dijagnostikovani ni nakon nekoliko godina, a i uzroci mogu ostati nepoznati u dužem periodu.
Svetski dan srca 29. septembra, kada su oči struke i javnosti posebno uperene u kardiovaskularne bolesti, obeležava se samo jedan dan u godini. Međutim, o srcu bi treblo da razmišljamo svakog dana. Brojke pokazuju da su kardiovaskularne bolesti i dalje najčešći uzrok smrti. Od njih umire više od 17,9 miliona ljudi širom sveta svake godine, što čini 32 odsto svih smrtnih slučajeva. U Srbijije veoma slična situacija. Svaki drugi smrtni ishod posledica je bolesti srca i krvnih sudova, koje su ujedno i vodeći uzrok oboljevanja i umiranja. U Srbiji godišnje preko 50.000 ljudi umre od posledica kardiovaskularnih bolesti.
Među kardiovaskularne bolesti spadaju razne bolesti. Najčešće su ishemijska bolest srca (uključujući srčani udar), poremećaji srčanog ritma, srčana insuficijencija (srčana slabost) i bolest srčanih zalistaka, moždani udar, a česta je i hipertenzija (visoki krvni pritisak), koja je takođe faktor rizika za srčane i cerebrovaskularne bolesti. Zbog smanjenja nekih faktora rizika, kao što su pušenje, kontrola krvnog pritiska, šećera u krvi i masnoća u krvi pomoću lekova, stopa umiranja od kardiovaskularnih bolesti se poslednjih godina smanjila. Napredak u lečenju pacijenata sa ishemijskom bolešću srca doveo je do povećanja preživljavanja ovih pacijenata, a i terapija za srčanu insuficijenciju je postala efikasnija. Međutim, ukupna učestalost srčane insuficijencije se povećava zbog starenja stanovništva i većeg stepena gojaznosti stanovništva.
Sve više pacijenata sa srčanom insuficijencijom
Srčana insuficijencija, koja se javlja kada srce ne pumpa krv u meri koja zadovoljava potrebe tkiva i organizma za kiseonikom i hranljivim materijama u naporu, a u teškim slučajevima i u miru. Ispoljava se kao klinički sindrom koji se odlikuje tipičnim znacima oštećenja srca koje dovode do smanjenja količine istisnute krvi i povećanja opterećenja srca.
U većini slučajeva, srčana insuficijencija je prouzrokovana oštećenjem srčanog mišića koji ne dobija dovoljno krvi. Oštećenje može biti prouzrokovano srčanim udarom ili visokim krvnim pritiskom, upalom srčanog mišića, oboljenjem srčanih zalistaka, urođenim srčanim oboljenjima, prekomernom konzumacijom alkohola, ali može biti prouzrokovano i drugim razlozima, uključujući one koji ostaju nepoznati ili se često zanemaruju
Bolesti koje su malo poznate ili se čak zanemaruju
Među uzrocima srčane insuficijencije, koji se često zanemaruju i malo su poznati, je transtiretinska amiloidoza(ATTR-CM). Pravilna dijagnoza ove bolesti je oduvek bila izazov, pošto je i svest o toj bolesti među zdravstvenim radnicima niska, a osim toga, simptomi transtiretinske amiloidoze često su slični onima kod drugih uzroka srčane insuficijencije, pa se ova bolest često pogrešno dijagnostikuje. Mnogi pacijenti stoga godinama nisu pravilno dijagnostikovani. Međutim, nakon postavljanja dijagnoze, prosečan životni vek pacijenta iznosi 2 do 3 i po godine ako se bolest ne leči.
Simptomi, dijagnoza i lečenje
Transtiretinska amiloidoza je životno opasna bolest koja pogađa srce i manifestuje se znacima srčane insuficijencije, a može biti nasledna ili povezana sa starenjem. Ako je u vezi sa starenjem, najčešće pogađa ljude starije od 60 godina, a ako je prouzrokovana mutacijom gena, nasleđuje se od roditelja i sa prvim simptomima se javlja između 40. i 50. godine. Transtiretinska amiloidoza nastaje zbog nestabilne strukture i posledičnog taloženja proteina transtiretina. Nepravilno savijanje nestabilnog proteina proizvodi amiloidne niti koje se mogu akumulirati u srcu i drugim delovima tela, prouzrokujući postepeno otvrdnjavanje srčanog mišića. Ovo na kraju dovodi do srčane slabosti.
Srčana insuficijencija se manifestuje simptomima, od kojih su najčešći umor, otežano disanje i oticanje potkolenica, a uobičajeni znaci transtiretinske amiloidoze uključuju nepravilan rad srca, utrnulost, trnce i bol u dlanovima i prstima na rukama te u stopalima i prstima na nogama, bol ili utrnulost u lumbalnoj regiji i donjim ekstremitetima zbog sužavanja donjeg dela kičmenog kanala, problemi sa očima (glaukom), probavne smetnje, pa čak i pucanje tetive bicepsa koje nije povezano sa povredom.
Proveru srčane funkcije i prisutnosti mogućih znakova koji bi mogli ukazivati na transtiretinsku amiloidozu obavlja kardiolog. Pregledi koji se koriste za dijagnostikovanje ove bolesti uključuju: ultrazvuk srca, biopsiju srca, snimanje magnetnom rezonancom i skeletnu scintigrafiju, pri kojoj pacijent prima malu količinu radiofarmaceutika, a snimanje pomoću gama kamere pokazuje da li su u srcu prisutne amiloidne niti transtiretina (TTR). Kada se ovaj deo dijagnoze obavi, kardiolog se može opredeliti i za genetsko testiranje kako bi se isključio mogući nasledni oblik bolesti. Ove informacije su važne i za ostale članove porodice.
26. oktobar je Svetski dan transtiretinske amiloidoze. Bolest, koja je jedan od uzroka srčane insuficijencije, slabo je poznata kako u široj javnosti tako i među zdravstvenim radnicima. Lečenje bolesti je do sada bilo uglavnom simptomatsko, i to lekovima za izlučivanje vode, čime su se umanjvaili problemi sa disanjem i oticanjem. Međutim, već su dostupni i lekovi koji usporavaju napredovanje bolesti.
Izvori:
· Svetska zdravstvena organizacija. Cardiovascular diseases. Dostupno na: https://www.who.int/health-topics/cardiovascular-diseases#tab=tab_1.ž
· Svetska zdravstvena organizacija. Top 10 causes of death. Dostupno na: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death
· Institut za javno zdravlje Srbije „Batut“. Svetski dan srca - 29. septembar 2020. Dostupno na: https://batut.org.rs/index.php?content=2113
· Institut za javno zdravlje Srbije “Batut”. Zdravstveno-statistički godišnjak republike Srbije 2019. Dostupno na: https://www.batut.org.rs/download/publikacije/pub2019a.pdf
· Scientific Reports. Behavioural risk factors and healthy life expectancy: evidence from two longitudinal studies of ageing in England and the US. Dostupno na: https://www.nature.com/articles/s41598-020-63843-6
· World Heart Federation. Cardiac Amyloidosis. Dostupno na: https://world-heart-federation.org/world-heart-day/cvd-causes-conditions/cardiac-amyloidosis/
· World Heart Federation. Transthyretin amyloid cardiomyopathy. Dostupno na: https://world-heart-federation.org/world-heart-day/wp-content/uploads/sites/2/2021/04/ATTR-CM-Infographic-World-Heart-Day-FINAL.pdf