Mitovi srpske istorije: Kraljević Marko vs. Vuk Branković ili između junaštva i izdaje
Bogata narodna tradicija, koja obuhvata brojne i raznorodne legende i mitove u Srba, izuzetno je zanimljiva, ali i izazovna za analize i naučna tumačenja. U tom beskrajnom i prebogatom nacionalnom nematerijalnom kulturnom blagu, nastalom spajanjem konkretne istorijske stvarnosti i izrazite sposobnosti i imaginacije naših predaka da u legendu, mit, epsku pesmu ili bajku transponuju izuzetne pojedince, istorijske događaje ili procese, posebno se izdvajaju dve ličnosti, a to su "Kraljević Marko" i Vuk Branković.
Izvor: B92
|
I dok je ovaj prvi u našem kolektivnom sećanju upamćen kao arhetip istinskog junaka, dotle ovaj drugi već punih šest stotina trideset godina u pamćenju Srba opstojava kao svojevrsni arhiizdajnik.
Elem, iza epskog i izmaštanog imena ,,Kraljevića Markaˮ ,,krijeˮ se niko drugi do sasvim stvarna istorijska ličnost pod imenom Marko Mrnjavčević.
Marko, ili kako ga istorija pamti ,,kralj Markoˮ, rođen je oko 1335. godine. Njegovi roditelji bili su znameniti kralj Vukašin i Alena (u narodnoj poeziji poznata pod imenom Jevrosima).
Nakon poraza i očeve pogibije u bici na Marici Vukašinov sin Marko preuzeo je upravljanje nad najvećim delom očevih oblasti koje su obuhvatele prostranstva današnje Zapadne Makedonije, Kosova i Metohije.
Iznenađujuće, osmanski vazal postao je, kako je to u svom naučnom radu pod naslovom ,,Osmanlijski pohod iz 1385: Njegov pravac i ciljeviˮ utvrdio prof. Dr Boban Petrovski, tek 1385. godine - drugim rečima, punih četrnaest godina nakon pogibije njegovog oca u bici na Marici koja je bila okončana potpunim porazom srpskih snaga.
Tokom tih četrnaest godina znatan deo oblasti koje su do tada bile pod vlašću Mrnjavčevića oružjem su razgrabili okolni srpski oblasni gospodari među kojima su se nalazili i posebno isticali Vuk Branković, knez Lazar (Hrebeljanović) i Đurađ I Balšić.
Naposletku, kralj Marko smrtno je stradao u bici na Rovinama do koje je došlo sredinom maja 1395. godine kada je osmanski sultan Bajazit I Munjeviti (1389-1402) ušao u oružani sukob sa vlaškim vojvodom Mirčom Starijim (1386-1418).
|
Bitkom na Rovinama 1395. godine bio je okončan ovozemaljski život ,,Kraljevića Markaˮ, u toj meri istorijski ne izrazito značajnog oblasnog gospodara koji je vremenom postao osmanski vazal, ali je njegovom smrću počinjalo svojevrsno epsko-mitološko bitisanje ove istorijske ličnosti u pretpostavljenoj večnosti, odnosno u narodnoj pesmi, tradiciji i našem zajedničkom pamćenju.
Ovaj svojevrsni kralj bez stvarne kraljevine, u decenijama i vekovima koji su usledili, u očima bezbrojnih generacija svojih sunarodnika nakon smrti postao je arhetip junaka, plemenitog i požrtvovanog borca za slobodu, branitelja ugnjetenih i beskompromisnog protivnika osmanskim zavojevačima.
Sve ono što nije bio tokom svog ovozemaljskog života, kralj Marko, odnosno ,,Kraljević Markoˮ, postao je u sferi kolektivnog sećanja, epike, narodne tradicije, legendi i mitologije.
U narednim decenijama i vekovima kralj Marko je postepeno prerastao u ,,Kraljevića Markaˮ, u svojevrsni nepatvoreni simbol junaštva, rodoljublja i otpora osmanskom (ali, simbolično, i svakom drugom) zavojevaču.
Kao potpuna suprotnost ,,Kraljeviću Markuˮ, u narodnoj epici i kolektivnom sećanju Srba vekovima već uporno opstojava VukBranković – simbol nevere i izdaje.
I bez obzira na to što srpski istoričari još od druge polovine XIX stoleća uporno i strpljivo ukazuju na to i ponavljaju kako Vuk Branković nije izdao kneza Lazara (Hrebeljanovića) tog sudbonosnog 15. (28.) juna 1389. Godine u boju na Kosovu polju, u svesti savremenih Srba ličnost Vuka Brankovića i dalje nosi taj sramotni beleg izdaje i neverstva.
Istorijska nauka ukazuje nam na to da je Vuk Branković, najmlađi sin moćnog sevastokratora Branka Mladenovića, bio rođen oko 1345. godine. Kada mu je bilo oko 26 godina stupio je u brak sa Marom, kćerkom Milice i Lazara (Hrebeljanovića).
Sevastokrator Branko bio je gospodar grada Ohrida i njegove neposredne okoline. Nakon stupanja u brak sa Marom, Vuk je prilježno pomagao svome tastu.
Posle iznenadne i neočekivane pogibije kralja Vukašina i njegovog brata despota Jovana Uglješe, do čega je došlo krajem septembra 1371. godine tokom bitke na Marici, Vuk Branković, sledeći primer drugih srpskih velikaša, proširio je svoje posede na uštrb dotadašnjih zemalja Mrnjavčevića. Kao rezultat toga uskoro je, pored ostalog, zagospodario Prištinom i Skopljem, nekadašnjom prestonicom carstva Stefana Uroša IV Dušana Silnog.
Sudbonosni moment u životu Vuka Brankovića bila je bitka na Kosovu polju do koje je došlo 15. (28.) juna 1389. godine.
Uprkos nepobitnoj istorijskoj činjenici da tokom te bitke nije došlo ni do kakve izdaje u odnosu na kneza Lazara (Hrebeljanovića), srpski narod docnije je doživeo upravo Vuka Brankovića kao ličnost koja je u odsudnom trenutku izneverila svoga tasta I time uticala na konačni negativan ishod bitke.
Na ovom mestu dolazimo do ključnog momenta u kontekstu nastanka izuzetno snažnog mita o neverstvu i izdaji Vuka Brankovića tokom bitke na Kosovu polju.
Čini nam se da nije zgoreg još jednom ponoviti to da niti jedan jedini istorijski izvor ni ne nagoveštava bilo kakvu izdaju u srpskim redovima u kontekstu boja na Kosovu polju (1389).
Međutim, istini za volju, u kontekstu samog lokaliteta, a to je srednjovekovno Kosovo polje, odnosno savremeni Gazimestan, možemo govoriti o svojevrsnoj izdaji do koje nije došlo 1389, već 1448.godine (!).
Šta više, ukoliko bismo otišli korak dalje u analizi istorijskih izvora, kao i usmene i pisane epske tradicije onda bez ikakve sumnje možemo doći do zaključka da Branković jeste izdao na Kosovu polju (savremenom Gazimestanu ili, pak, njegovoj neposrednoj okolini), ali to nije bio Vuk, već njegov sin despot Đurađ.
(Drugi deo priče o Kraljeviću Marku i Vuku Brankoviću čitajte sutra u rubrici Život.)
Možda vas zanima
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, Twitter nalogu i uključite se u našu Viber zajednicu.
