Vizantološki institut SANU: Pseudonaučnici menjaju činjenice - negiranja srpskog kulturnog nasleđa na KiM

Tendenciozno iskrivljena predstave o srpskoj srednjovekovnoj materijalnoj baštini na Kosovu dobija zvaničnu formu u Prištini, piše "Kosovo onlajn".To se dešava buduc&#769;i da sve publikacije o kojima je reč objavljuju prištinske institucije nadležne za zaštitu kulturnog nasleđa - Ministarstvo kulture, omladine i sporta i Institut za zaštitu spomenika kulture.Naučni saradnici Vizantološkog instituta SANU dr Miloš Živković i dr Marka Tomić za Kosovo onlajn kažu da se namerni zaborav i prec&#769;utkivanje podataka o kontinuitetu srpske državne i crkvene vlasti na Kosovu, kroz pseudonaučni pristup poslednjih decenija primenjuje u sve radikalnijem vidu, kroz publikacije kosovskih institucija koje pretenduju da budu stručne i naučne. &quot;Marginalizacija je samo jedan od aspekata daleko složenijeg mehanizma negiranja, osporavanja i prec&#769;utkivanja istorijskih činjenica o prošlosti srpskog naroda i njegovoj umetničkoj baštini na Kosovu i Metohiji. Reč je o &quot;panilirskom&ldquo; viđenju etničkih istorijskih procesa na Balkanu koje je prihvac&#769;eno mnogo ranije u okrilju jednog dela albanske akademske zajednice i u kontinuitetu se može pratiti tokom čitavog 20 veka u tamošnjoj istoriografiji. Ta pseudonaučna teorija potkrepljuje uverenje da su Albanci potomci drevnih Ilira, starosedeoci Balkanskog poluostrva, a samim tim i Kosova. Bez obzira na lingvističke, istorijske i arheološke argumente kojima je ta teza davno opovrgnuta u ozbiljnoj nauci, u novim istorijskim i političkim okolnostima na Kosovu i Metohiji, intenzivno i sveobuhvatno prožima kulturnu kosovsku politiku&quot;, kaže Živković. Knjiga &quot;Monumentalno nasleđe Kosova&quot; Fejaza Dranc&#769;oljija koja je objavljena u Priština 2011. godine predstavlja prvi pregled spomeničkog nasleđa na području o kome je reč, iz pera jednog prištinskih autora. &quot;Vec&#769; u predgovoru knjige izostavljen je bilo kakav pomen o postojanju Srba i njihovom umetničkom stvaralaštvu. Izričito se tvrdi da su dela iz celokupnog korpusa sakralne arhitekture grčkog, rimskog i otomanskog razdoblja podigli albanski ktitori i izveli albanski umetnici, pa je sasvim jasno da &bdquo;spomenici Kosova&ldquo; pripadaju albanskoj kulturi. U knjizi se fokus stavlja na najznačajnije srpske crkvene spomenike srednjeg veka a pozivanje na starosedelački status iz vremena pre seobe naroda ključan je argument prištinskih autora u pokušaju da starija zdanja na kojima su, najčešc&#769;e iz temelja, podignute srpske crkve u XIII i XIV veku proglase za &quot;hrišc&#769;anske ilirsko-dardanske bazilike&ldquo;. Saglasno navedenoj konstrukciji, crkva Svetih apostola u Pec&#769;i, Bogorodica Ljeviška, prizrenski Sveti arhanđeli, Banjska, Gračanica i crkva u selu Ajnovcima svrstane su u stare albanske svetinje, čije su izvorne oblike Srbi samo preuredili&quot;, istakla je Tomić.U publikacijama se dinastija Nemanjića navodi bez obeležja srpskog etničkog identiteta i državnosti i pominje se isključivo u ulozi &quot;obnovitelja&quot; albanskih starina, a izostaje i svaki pomen Srba, čak i kao vernika koji su prisustvovali liturgijama u zadužbinama o kojime se reč. &quot;Proizvoljno datovanje i izmišljanje ranovizantijskog, to jest ilirskog kulturnog sloja u slučaju navedenih hramova služi da umanje značaj njihove obnove u vreme srpske vlasti i da se ti spomenici izdvoje iz korpusa srpske umetnosti. To se jasno vidi i iz činjenice da pridev srpski ne stoji uz imena njihovih ktitora &ndash; vladara i arhiepiskopa &ndash; koji se pominju isključivo u ulozi &bdquo;obnovitelja&ldquo; albanskih starina. Dinastija Nemanjic&#769;a se navodi bez obeležja srpskog etničkog identiteta i državnosti, dok se svedočanstva koja govore o osnivačima, kao što su natpisi i portreti ktitora, jednostavno prec&#769;utkuju. Sledstveno tome, izostaje i svaki pomen Srba, čak i kao vernika koji su prisustvovali liturgijama u zadužbinama o kojime se reč, pa se govori o tome da su crkve Nemanjic&#769;a namenjene &bdquo;pravoslavnim Albancima i drugima&ldquo;, kaže Živković. Namerni zaborav i prec&#769;utkivanje podataka o kontinuitetu srpske državne i crkvene vlasti na Kosovu primenjeni su i u slučaju Bogorodice Ljeviške i Gračanice. &quot;O tim spomenicima iznose se samo nepotpuni podaci iz vremena obnove u vreme kralja Milutina, a graditeljski i slikarski poduhvati iz trec&#769;e decenije XIII veka, kada su ta dva hrama pretvorena u katedrale novoosnovanih episkopija autokefalne Srpske crkve uopšte se ne pominju. Srpski natpisi na freskama iz 13. veka u Bogorodici Ljeviškoj, među kojima je najbolje sačuvana fresko-ikona Bogorodice s malim Hristom Hraniteljem, kao i oni na fragmentima živopisa lipljanske katedrale, iz istog stolec&#769;a, jednostavno se prec&#769;utkuju. Umesto toga, u prištinskoj publikaciji o kosovskom nasleđu pomenuta fresko-ikona iz prizrenskog hrama neosnovano se datuje u prednemanjic&#769;ki, vizantijski period&ldquo;, naglasila je Tomić. Krivotvorenje identiteta srpskog srednjovekovnog blaga ostvaruje se, koliko god to bilo teško shvatljivo, čak i kroz osporavanje pripadnosti srpskih spomenika pravoslavnoj crkvi. &quot;Uverenje da je Gračanica, katedrala Lipljanske episkopije, služila kao katolička parohijska crkva prištinski autori zasnivaju na pismu pape Benedikta XI barskom nadbiskupu Marinu iz 1303, dokumentu u kome se pominju parohijske crkve u Brskovu, Rudniku, Rogozni, Trepči i Gračanici. U pokušaju preinačavanja identiteta lipljanske katedrale autori o kojima je reč služe se podatkom koji se, u stvari, odnosi na rimokatoličke parohije osnovane u XIV veku na teritoriji srednjovekovne Srbije. I novobrdska crkva Svetog Nikole takođe je postala predmet grubog falsifikovanja. Ona je svrstana u grupu rimokatoličkih gradskih crkava, a izostanak bilo kakvog argumenta ovakvoj tvrdnji daje značenje agresivnog političkog tona&quot;, ističe Živković. Uz sve navedeno, albanski autori iz Prištine bez ikakvog istorijskog osnova pokušavaju da izgradnju i ukrašavanje srpskih srednjovekovnih spomenika na Kosovu pripišu albanskim umetnicima. Nadrastičniji je primer fra Vite iz Kotora, graditelja katolikona manastira Dečana, koji se u publikacijama o kojima je reč pretvara u Albanca, po imenu Vita Kuči. Pri tome se prec&#769;utkuje postojanje drugih, po imenu poznatih majstora, Srba, koji su podigli pojedina a zdanja u okviru manastirskog kompleksa (Georgije, Nikola i Dobroslav). Ako se ima u vidu širi istorijski, društveni i politički kontekst jasno je da stvaran odnos instituacija kosovskih Albanaca prema srpskoj kulturnoj baštini na Kosovu poništva deklarativno navedeno načelo poštovanja kulturne raznolikosti i kulturnog izražaja manjinskih zajednica na tom prostoru, vec&#769; naprotiv nastoji da uklanjanjem srpskog etničkog obeležja prisvoji svu kulturnu baštinu promovišuc&#769;i je kao kosovsku. Sadržaji najvažnijih dokumenata kao što je Nacionalna strategija za kulturno nasleđe 2017-2027 (MKOS) pokazuju da u kosovkom društvu ne postoji spremnost za suočavanje sa kulturnim genocidom u kojem su u periodu od 1999. do 2009. godine uništeno i oštec&#769;eno 155 srpskih pravoslavnih crkava. &quot;Iza smišljenog, programski postavljenog projekta o kome govorimo krije nečasna namera da se srpski spomenici na Kosovu i Metohiji nasilno izdvoje iz jedinstvenog korpusa srpske kulturne i duhovne baštine. Jedno je sigurno. Istorijska istina vec&#769; je u nedopustivoj meri iskrivljena&quot;, naglasio je Živković. Članovi srpske akademske zajednice daju jasan, odlučan i beskompromisan odgovor na neutemeljenje i brutalne pokušaje izopštavanja srpskog nasleđa na Kosovu iz celine kojoj organski pripada. Publikacije naučne zajednice imaju za cilj da na međunarodnom planu zaustave puzajuc&#769;a opasnost od vulgarne političke zloupotrebe i paranaučnog skrnavljenja srpske baštine na Kosovu.