3. avgust 2008. | 23:16

Peking (po modernom izgovoru Beiđing – u prevodu "severna prestonica") je glavni grad Narodne Republike Kine i drugi po veličini grad u toj zemlji. Sâm grad ima 9,4 miliona stanovnika, a administrativna jedinica koja obuhvata njegovu širu okolinu ima 18, miliona stanovnika. Površina "velikog Pekinga" je 16.800 kvadratnih kilometara, što je približno površina Vojvodine bez Srema.

Smešten je u sredini provincije Hebei, na samom kraju Severnokineske nizije, koja mu se otvara sa južne i istočne strane. Severno i zapadno okružuju ga planine, iza kojih počinje pustinja. Centar grada je smešten na 43 metra iznad mora, i oko 140 kilometara od najbliže morske obale.

Prestonica od 1949. godine (posle 38 godina pauze) Peking je glavni politički, obrazovni i kulturni centar zemlje, dok u ekonomskoj sferi primat imaju Šangaj i Hong Kong.

Grad

Ogromni grad izgrađen je oko najužeg centra, nekadašnjeg Zabranjenog grada, koji je bio sedište careva Kine. Zbog lakše organizacije grad je u poslednje tri decenije presečen Kružnim bulevarima, koji su obeleženi brojevima (od 2 do 6, prvi više ne postoji, još nekoliko prstenova u planu).

Oni su dvostruko korisni – za transport, ali i snalaženje u prostoru, jer dele grad na niz manjih celina. Koncept Kružnih bulevara baziran je na tome da se usred grada napravi autoput nezavisan od gradskog prevoza, čime je znatno skraćen put sa kraja na kraj grada.

Kružni bulevar 2 izgrađen je tokom osamdesetih na mestu starih gradskih zidina i oblik mu je zapravo pravougaon. Centralni deo, rada unutar Kružnog bulevara 2, je stari grad, sa simetričnim planiranjem. Između Kružnih bulevara 2 i 4 su uglavnom novi urbani delovi grada.

Centar grada je Tjenanmen trg (‘men’ znači kapija), na južnoj strani Zabranjenog grada. Odmah ka zapadu je Žongnanhai, rezidencija čelnika NR Kine, smešten oko dva jezera. Nekada otvoren za posetioce, uglavnom je nedostupan javnosti posle demonstracija 1989. godine.

Od njega ka Zapadu, pre Kružnog bulevara 2 je Pekinška biznis ulica, kraj grada dugačak 35 blokova, u kojem je smešteno preko 1000 firmi. Deo između centra i Zapadnih brda, zapadni Peking, prepun je državnih, partijskih i vojnih institucija.

Na Zapadu se nalazi Hsišan (Zapadna brda), deo 400km dugog Taihang lanca, visokog 1500 do 2000 metara (maksimalno 2882m, unutar gradskog područja do 2303m). Brda počinju 15km od centra grada i predstavljaju izletište, sastavljeno od nekoliko parkova, počev od Botaničke bašte. U brdima je smešten Komandni centar Kineske vojske. Metro ide do brda, ali poslednje dve stanice koristi samo vojska.

Na severozapadu, između Kružnih bulevara 3 i 4 je Žongguancun, nacionalno tehnološko središte (Silikonska dolina Kine), izgrađena 80-ih, a ozvaničena 1988. godine. Simbol nove kineske tehnološke revolucije, u poslednjoj deceniji XX veka proširen je sa jednog na sedam parkova. Godišnje oko 100 hiljada studenata diplomira u tehnološkim oblastima.

U blizini Žongguancuna su smeštena dva najbitnija univerziteta u Kini – Pekinški narodni i Cinghua univerzitet. Pekinški univerzitet, popularno Beida, drugi je najstariji univerzitet u Kini (1898) i drugi najcenjeniji. Na njemu studira oko 30 hiljada studenata.

Cinghua univerzitet osnovan je 1911. u bivšoj prinčevoj bašti i finansiran od kineskih reparacija za štetu učinjenu tokom Bokserskog ustanka. To je daleko najuticajniji i najviše rangiran univerzitet u Kini. Konkurencija za njega je ogromna (prime svakog šestog kandidata), a ceni se da između 70 i 90 posto najboljih kineskih srednjoškolaca žele da tamo studiraju. Na njemu je, između ostalih, diplomirao Hu Đintao, predsednik Narodne republike Kine. Ima nešto preko 30 hiljada studenata.

Olimpijsko selo smešteno u Severnom Pekingu, gde se nalazi i glavnina borilišta, uključujući i stadion "Ptičje gnezdo". Dalje ka severu teren se izdiže u brda, a zatim i planine.

U Istočnom Pekingu, između Kružnih bulevara 3 i 4, nalazi se Guomao – Pekinški Centralni poslovni distrikt, deo grada sa neboderima, koji se najbrže razvija. U njemu su smeštene manje-više sve TV stanice, uključujući i novu ekstravagantnu zgradu CCTV-a.

Malo dalje ka istoku je Tongžou, najstarije satelitsko naselje Pekinga, smešteno 12 km od centra grada, sa 700.000 stanovnika. Nalazi se na severnom kraju Velikog kanala, ključne vodene saobraćajnice za razvoj Kine, duge 1770km do Hangžoua na Ćiangtangu. Delovi tog kanala izgrađeni su još u V veku pre nove ere, a završen je u VII veku nove ere. Veliki kanal seče obe najveće reke – Huanghe i Čangđiang (po starom izgovoru poznate kao Hoangho – Žuta reka i Jangcekjang), i bio je vekovima najbitnija ekonomska veza između severa i juga zemlje.

Na jugu Pekinga su industrijske zone i satelitska naselja, a ta strana je upadljivo najmanje razvijena.

Transport

Dalje od užeg centra grada kružni bulevari se šire koncentrično – obim trećeg je oko 48 kilometara, a obim šestog oko 110km. Najveći je promet na četvrtom bulevaru, koji ima po 4 trake u oba smera. Peti, koji nosi nadimak Olimpijska avenija, jer povezuje borilišta, ima po tri trake i biće ključna deonica tokom Igara, dok šesti kružni bulevar, udaljen od Tjenanmena oko 16 kilometara i otvoren pre samo četiri godine, ima samo po dve trake.

Ulicama Pekinga saobraća preko 600 autobuskih i trolejbuskih linija. Tokom šezdesetih konačno su gradske vlasti rešile da problem gužve pokušaja da reše izgradnjom metroa, a prva linija otvorena je na nacionalni prazni, 1. oktobra 1969. godine.

Pekinški metro nije bio na najboljem glasu zbog velikih gužvi, ali je dobijanje organizacije olimpijskih igara potpuno promenilo njegovu strukturu. Umesto dotadašnjih pet linija, što za grad od 9 miliona stanovnika ne deluje ozbiljno, do početka Igara otvorene su još tri, a plan je da ih u roku od sedam godina ukupno bude čak 16.

U julu ove godine otvorena je linija 8, tzv. Olimpijska linija, koja povezuje Olimpijsko selo i Olimpijski centar sa ostatkom gradskog transportnog sistema. Za potrebe Igara izgrađena je linija duga samo četiri stanice (u roku od četiri godine biće petostruko duža), dovoljna da poveže putnike sa kružnom linijom 10, koja je otvorena u isto vreme i povezana sa svim ostalim linijama gradskog metroa.

Istorija

Okolina Pekinga naseljena je najmanje četvrt miliona godina, a na nekoliko mesta u njegovoj neposrednoj okolini pronađeni su ostaci tzv. Pekinškog pračoveka. U četvrtom veku pne na tom području bio je Janđing, glavni grad države Jan, a u trećem veku pne uključen je u kinesku državu.

Prvi put je status glavnog grada dobio 938. godine, u doba dinastije Liao. Od tada Peking (koji je u međuvremenu relativno često menjao ime) najčešće je bio glavni grad ili prva rezerva za glavni grad, ko god da je vladao Kinom.

Tokom srednjeg veka Imena su mu bila Žongdu, Dadu, Kanbalig... Poslednji put promenio je ime tokom Republike Kine (1911-49), kada je prestonica preseljena u Nanđing (južnu prestonicu), a ime severne bilo Peiping (ili Beiping, u zavisnosti od izgovora, "severni mir"), a pravo ime vraćemo je posle 1. oktobra 1949. godine, kada su komunisti došli na vlast i vratili prestonicu.

Procenjeno je da je Peking bio najveći grad na svetu od 15. do 19. veka, sa jednim prekidom, a ukupno preko 300 godina.

Klima

Peking je grad koji ima izuzetno neugodnu klimu. Zime su veoma hladne, čemu doprinosi blizina Sibira, a leta vrela i vlažna. U dva najtoplija meseca, julu i avgustu, pljuskovi su gotovo svakodnevna pojava, posebno u večernjim časovima, a prosečna avgustovska vlažnost vazduha je čak 75 posto na mesečnom nivou! Istovremeno temperatura je standardno oko 30 stepeni svakog dana, što će boravak sportista učiniti izuzetno teškim. Proleće i jesen su znatno prijatniji, ali i kraći od dva ekstremna godišnja doba.

Situaciju u gradu znatno pogoršava neverovatna zagađenost vazduha, kakva je već zaboravljena u razvijenijim državama. Osnovni problem Kine je velika zavisnost od uglja, koji donosi zemlji dve trećine energije, ali podiže zagađenje na neprihvatljiv nivo. Rastući standard stanovništva takođe izaziva probleme: broj automobila u gradu prešao je 2,4 miliona, a projekcija je da će ih do 2020. biti 5 miliona.

Vlasti su zbog toga predvidele drastične mere. Uložile su 16 milijardi dolara u borbu protiv zagađenja, a 17. jula prekinute su mnoge normalne gradske funkcije – zaustavljen je rad fabrika, građevinari su na kolektivnom odmoru, a vozači će moći da koriste automoble svakog drugog dana do kraja Igara.